Relacje i związki

Kto z kim?

53% osób badanych pozostaje w związku nieformalnym różnopłciowym. 31,3% badanych zdeklarowało się jako osoby niepozostające w związku (osoby singlowskie). To dominujące odpowiedzi. Poza tym 5,3% badanych pozostaje w związku małżeńskim (lub partnerskim, wedle naszego rozumienia, chociaż tego nie było w pytaniu) z osobą tej samej płci, 3,6% w małżeństwie różnopłciowym. W związku nieformalizowanym jednopłciowym jest 1,5%, a w związku z więcej niż jedną osobą (poliamorycznym) 2,1%. W relacji skomplikowanej jest 3,2%.

Był to szokujący wynik, biorąc pod uwagę, że ponad połowa osób respondenckich określiła się jako gej lub lesbijka. Jakim więc cudem ponad połowa badanych może być w związku z osobą innej płci?

Ile tych gejów i lesbijek i ile tych związków?

Sama analiza tych danych, w zestawieniu z tożsamością seksualną powoduje bardzo ciekawe wnioski. Jako osoby tylko homoseksualne (gej lub lesbijka) identyfikują się 54,5% osób wśród badanych (nie liczę osób z wieloma tożsamościami). Innymi słowy, z 1033 osób respondenckich prawie 600 osób to geje i lesbijki. I, ponownie przypomnę, to tylko osoby, które są TYLKO gejem, lub TYLKO lesbijką. (licząc łączone tożsamości to 62%, czyli ponad 650 osób).

Teraz od drugiej strony – związki różnopłciowe to 53% (~550 przypadków), a małżeństwa różnopłciowe – 3,5% (~50). Razem 56,5% (~600) osób w związkach z osobami innej płci niż ich własna.
Już widać, że część gejów i lesbijek pozostaje w związkach z osobami innej płci. Co, samo w sobie, nie jest niespotykane. Wiele osób, zanim wykona coming out albo odkryje siebie jest w związkach różnopłciowych. Tak naprawdę niewielki jest odsetek gejów i lesbijek, którzy nie byli w życiu w związku z osobą innej płci.

Licząc osoby niepozostające w związku (31,3%) oraz związki jednopłciowe (związki 1,5% + małżeństwa 5,3%) mamy 38,1%. Doliczając nawet związki poliamoryczne (2,1%) – a przecież nie wszystkie będą jednopłciowe, niektóre będą różnopłciowe lub mieszane – i relacje to skomplikowane 3,2% (które mogą być też różnopłciowe) mamy 43,4%.
Co oczywiście się zgadza, bo 53% jest w związkach różnopłciowych, a 3,5% w małżeństwach różnopłciowych, czyli w dowolnym związku z osobą innej płci jest 56,5%. 43,5% (zaokrąglenia) + 56,5% daje nam 100% – wszystko się zgadza.

Oznacza to, że przynajmniej 9% (56,5% osób w związkach i małżeństwach różnopłciowych (aka 43,5% nie) wobec 54,5% gejów i lesbijek jednej tożsamości) badanych gejów i lesbijek pozostaje w związkach różnopłciowych (pewnie bardziej nieformalnych niż małżeństwach, ale o tym za chwilę). Analogicznie, osób identyfikujących się jako heteroseksualna i biseksualne (czyli takich, dla których naturalnym jest związek z osobą płci przeciwnej) jest 18%. Małżeństw i związków różnopłciowych jest 56,6%, czyli zdecydowanie więcej niż osób, które mogłyby je zawierać.
Nie wspominam o osobach panseksualnych (które też mogłyby być w związkach różnopłciowych), ponieważ, jak się za chwilę okaże, to osoby singlowskie, w małżeństwach jednopłciowych oraz związkach poliamorycznych.

W jakich związkach są różne tożsamości?

W praktyce, 29,5% gejów jest singlami, 2% jest w związkach jednopłciowych, 60% w różnopłciowych (193 gejów), 1% w związkach poliamorycznych, 1,5% w to skomplikowane, a 0 w małżeństwach różnopłciowych. W małżeństwie jednopłciowym oczywiście zawartym poza granicami naszego państwa lub przez ślub humanistyczny, pozostaje prawie 6% gejów.
22% lesbijek jest singielkami. 1% w związkach jednopłciowych, 6,5% w małżeństwach jednopłciowych, trochę poniżej 0,5% w poliamorycznych, a 4% w to skomplikowane, 66% w różnopłciowych (159 lesbijek) i 0 w małżeństwach różnopłciowych.

To chwila – 193 gejów i 159 lesbijek zadeklarowało, że jest w związkach różnopłciowych? (i nikt w małżeństwach różnopłciowych). To daje 62,5% gejów i lesbijek w takich związkach!

Możliwe wyjaśnienia

Pomyłka lub budowa pytania i odpowiedzi

To pewnie pomyłka – pomyśli ktoś. Sprawdźmy. Pytanie brzmiało: „Czy pozostajesz aktualnie w relacji?” i to było widoczne przed wyborem jakiekolwiek opcji. Kolejność odpowiedzi była:

• Tak, w związku małżeńskim jednopłciowym
• Tak, w związku nieformalnym jednopłciowym
• Tak, w związku małżeńskim różnopłciowym
• Tak, w związku nieformalnym różnopłciowym
• Tak, w związku nieformalnym z różnymi osobami (poliamorycznym)
• W chwili obecnej nie pozostaję w związku
• To skomplikowane

Innymi słowy, osoby respondenckie najpierw widziały związki jednopłciowe, zanim były różnopłciowe. Ciężko się pomylić zaznaczając 4 odpowiedź z listy. Dodatkowo 0 zaznaczyło małżeństwa różnopłciowe, co sugeruje pewnie zrozumienie pojęć jedno- i różnopłciowe.

Mieszkańcy mniejszych miejscowości?

Może geje i lesbijki mieszkający w mniejszych miejscowościach ukrywają się w związkach różnopłciowych? Też nie. Wśród osób, które oznaczyły jako jedyną tożsamość gej lub lesbijka, a także oznaczyły, że są w związku różnopłciowym: prawie 70% mieszka w mieście powyżej pół miliona, czyli w Warszawie, Łodzi, Krakowie, Wrocławiu czy Poznaniu (ew. w aglomeracji Śląskiej lub Trójmiejskiej, jeśli tak je liczyć). W związkach z osobą płci przeciwnej na wsi mieszka 8% gejów i 1% lesbijek. W miastach do 50 tysięcy – 4% gejów i 3% lesbijek (ze wszystkich, którzy są w związkach różnopłciowych i mają jedyną tożsamość geja lub lesbijki). W miastach 50-150 tysięcy: 5% gejów i 8% lesbijek, a w miastach 150-500 tysięcy – 14% gejów i 17,5% lesbijek. Nie mniej – dwie trzecie mieszka w metropoliach, trudno uznać, że się ukrywają z powodu panującej homofobii, chociaż, dla części, na pewno to jest powodem.

Może jeszcze nie wiedzą co i jak?

Niektórzy mogą dopiero odkrywać swoją orientację seksualną i mogą być w związkach różnopłciowych przed uświadomieniem sobie lub zaakceptowaniem swojej homoseksualności. Jak wspomniałam – wiele gejów i lesbijek przed pełnym zrozumieniem swojej tożsamości oraz przed coming outem żyje w związkach z osobą przeciwnej płci. Składa się na to wiele czynników: wszechobecna heteronorma, presja społeczna, brak zrozumienia sobie, strach przed homofobią itd. Mówimy jednak o osobach, które świadomie wybrały tożsamość geja lub lesbijki, są więc na tyle samoświadome, żeby taką tożsamość sobie przypisać, a jednak zamiast życia singlowskiego pozostają w związku, w którym najprawdopodobniej, nie są szczęśliwe.

Czy geje i lesbijki mogły się źle oznaczyć?

Zadaliśmy pytanie: „Jak się identyfikujesz?” i wypisaliśmy wszystkie tożsamości w formie widocznej listy z checkboxem (okienkiem do zaznaczenia ptaszka) obok. Żadne okienko nie było zaznaczone i należało zaznaczyć jakieś, żeby przejść dalej. Gej i lesbijka były pierwszymi odpowiedziami, ale budowa ankiety nie powodowała, że była to odpowiedź najwygodniejsza do zaznaczenia – na środku ekranu były inne tożsamości. Plus moglibyśmy to uznać za wyjaśnienie przy kilku, może kilkunastu osobach, a nie 350.

Może to tylko na chwilę?

Też nie. 57,5% gejów jest w związkach różnopłciowych od ponad 5 lat, a dla lesbijek ta wartość to 44,5%. 21% gejów jest w związkach różnopłciowych między 2 a 5 lat, lesbijek z takim stażem jest 30%. Po około 15% gejów i lesbijek ma staż różnopłciowego związku na poziomie rok lub dwa, 6-8% pół roku do roku, a tylko 1% to związki poniżej miesiąca.

To z powodu dzieci!

Niektórzy geje i lesbijki mogą być w związkach różnopłciowych z powodu dzieci. Mogą być rodzicami i zdecydować się pozostać w takim związku dla dobra dzieci lub ze względu na stabilność rodzinną. Znów nie. 99% gejów w związkach różnopłciowych nie ma dzieci (aka 2 gejów żyje w takich związkach i ma dzieci) i 93% lesbijek nie ma dzieci, a jest w związku różnopłciowym.

Kwestie prawne i ekonomiczne?

To by uzasadniało małżeństwa, a nie związki nieformalne. A tych, przypomnijmy, było dokładnie 0 w przypadku i gejów i lesbijek. Podobnie byłoby w przypadku kwestii zaangażowania religii (w domyśle: Katolickiej).

Skoro nie to, to co?

Istnieje kilka potencjalnych przyczyn, dla których geje i lesbijki mogą być w związkach różnopłciowych. Oto niektóre z możliwych powodów (oprócz tych, które już obaliliśmy na bazie pytań z ankiety):

1. Społeczna presja i oczekiwania + tradycja: W wielu kulturach istnieje silna presja społeczna na posiadanie heteronormatywnych związków i małżeństw. Geje i lesbijki mogą czuć się zmuszeni do zawierania takich związków, aby spełnić oczekiwania rodziny, przyjaciół czy społeczności.
2. Unikanie stygmatyzacji: Mimo że metropolie są zazwyczaj bardziej tolerancyjne, osoby mogą nadal obawiać się stygmatyzacji w miejscach pracy, wśród znajomych czy nawet w niektórych kręgach społecznych. Związki różnopłciowe mogą być sposobem na uniknięcie tej stygmatyzacji. 8 lat rządów homofobów i ludzi nazywających nas „ideologią”, „wirusem” i innymi równie miłymi pojęciami, przy jednoczesnym braku jakichkolwiek praw (chroniących przed homofobią, do prawnego sankcjonowania związku itd.) mogło stworzyć atmosferę lęku.
3. Wsparcie emocjonalne i społeczne: Bycie w związku różnopłciowym może zapewniać pewne wsparcie emocjonalne i społeczne, nawet jeśli związek nie jest w pełni zgodny z tożsamością seksualną danej osoby. Może to obejmować bliskość, towarzystwo i poczucie bezpieczeństwa. Innymi słowy – bycie osobą singlowską i szukanie nowego związku może generować strach przed odrzuceniem, homofobią, samotnością itp.
4. Próba zmiany orientacji: W niektórych przypadkach osoby mogą próbować „zmienić” swoją orientację seksualną, wierząc (lub będąc przekonanymi), że mogą stać się heteroseksualne poprzez życie w związku różnopłciowym.
5. Długotrwałe związki: Związki trwające powyżej sześciu miesięcy mogą wskazywać na pewien poziom komfortu i stabilności, który osoby te znajdują w tych relacjach. Może to być wynik emocjonalnej więzi, która rozwija się niezależnie od orientacji seksualnej.
6. Brak akceptacji własnej orientacji: Osoby mogą nie akceptować własnej orientacji seksualnej i próbować prowadzić życie zgodne z heteronormatywnymi oczekiwaniami, ukrywając swoją prawdziwą orientację (i ujawniając ją tylko w takich badaniach, jak nasze).
7. Podwójne życie: Niektóre osoby mogą prowadzić podwójne życie, gdzie związek różnopłciowy jest formą „maskowania” ich prawdziwej orientacji seksualnej, którą realizują w innych kontekstach.

Każda z tych przyczyn może być bardziej lub mniej istotna w zależności od indywidualnych okoliczności, osobistych doświadczeń i kontekstu społecznego osób zaangażowanych w takie związki.

Osoby niebinarne… kto jest dla nich różną płcią a kto jedną?

Pytaniem pozostaje, jakie odpowiedzi zaznaczyły osoby niebinarne. O ile, kiedy mamy kobietę, osobą przeciwnej płci jest mężczyzna i odwrotnie. A osoby niebinarne? Są w związkach jedno- czy różnopłciowych i z kim?
Biorąc pod uwagę, że będąc osobą nieidentyfikującą się na końcach binarnej skali płciowej, nie możemy być, de facto, w związku z osobą tej samej lub przeciwnej płci. Większość (66%) osób niebinarnych pozostaje w związkach różnopłciowych, prawie 17% w poliamorycznych, 5,5% w małżeństwach różnopłciowych, podobnie jak to skomplikowane. Niecałych 4% w małżeństwach jednopłciowych, a poniżej 2% – w związkach jednopłciowych. Wracając do naszej kwestii gejów i lesbijek – badanie wypełniło 3 niebinarnych gejów i 13 niebinarnych lesbijek. Ich odpowiedzi w bardzo małym stopniu wpłynęły na całościowy wynik.

Jak długie są nasze związki?

Ponad połowa badanych (51,8%), którzy zadeklarowali pozostawanie w związku, jest w relacji ponad 5 lat. W relacjach między dwa a pięć lat pozostaje prawie jedna czwarta badanych (23,9%). 16,9% badanych w związkach jest w nich między rokiem a dwoma, 6,1% w związku między pół roku a rokiem, niecałych pół procent jest w związku między 1 miesiącem a pół roku, a tylko 0,9% w związku krótszym niż pół roku.

Mamy niestety za mało danych w poszczególnych przedziałach, aby określić czy istnieje korelacja między długością związku a jego rodzajem.

Co ciekawe, mężczyźni pozostają w nieznacznym stopniu w dłuższych związkach. 58% osób o tożsamości męskiej pozostaje w związku powyżej 5 lat wobec 49,5% tej samej długości dla osób o tożsamości kobiecej. Porównując średnie, OR dla tożsamości męskiej jest 5,3 (na skali od 1 – związek poniżej miesiąca, do 6 – powyżej 5 lat), czyli przeciętnie osoby męskie pozostają w związkach 2-5 lat lub powyżej. Dla tożsamości kobiecej OR wynosi 5,1, a dla niebinarnych osób 4,8. Oczywiście wartość 4 przypisana jest do roku czy dwóch, ciężko więc porównywać takie związki z tymi, które mają powyżej 5 lat, ale to pokazuje pewien trend w przesunięciu. Możliwe, że w kolejnej edycji badania zapytamy konkretnie o długość związku.

A co z osobami biseksualnymi, queer i aseksualnymi oraz panseksualnymi? I co z osobami transpłciowymi?

Przeanalizujmy sytuację osób biseksualnych. 56% z nich pozostaje w związkach różnopłciowych, 25,5% nie jest w związku. 2,5% pozostaje w związku jednopłciowym. To ciekawe, bo więcej osób biseksualnych jest w związkach jednopłciowych niż robi to gejów lub lesbijek. Prawie 5% zawarło małżeństwo jednopłciowe. 6,5% żyje w małżeństwie różnopłciowym. 1,5% to jest w relacjach poliamorycznych, a 2,5% w to skomplikowane.

Osoby queer (28 osób respondenckich), w większości, są osobami singlowskimi. Około jedna trzecia pozostaje w związkach różnopłciowych. Pozostałe przypadki są jednostkowe.

Osoby aseksualne (31 osób), w większości, pozostają bez relacji. To jednak nie oznacza, że osoby aseksualne nie wchodzą w relacje: są osoby w małżeństwach jednopłciowych, różnopłciowych, a także związkach różnopłciowych. Ba! Osoby aseksualne pozostają również relacjach skomplikowanych.

Osoby panseksualne (28 osób) najczęściej są w związkach różnopłciowych lub pozostają bez związku. Część nich pozostaje również w małżeństwach różnopłciowych, a także w skomplikowanych relacjach.

Ponieważ mamy 8 osób transpłciowych – nie będę analizować szczegółowo ich relacji, zwrócę uwagę, że połowa określiła się jako osoby singlowskie.

A jak nasza próbka osób heteroseksualnych?

Z 65 osób heteroseksualnych, ponad jedna czwarta nie pozostaje w związku. Podobny odsetek pozostaje w związku różnopłciowym. Ciut większy odsetek (29% – 19 osób) jest po ślubie różnopłciowym. Chociaż nie pozostają w związkach poliamorycznych, to 4,5% osób heteroseksualnych pozostaje w skomplikowanych relacjach. Co ciekawe, prawie 14% osób heteroseksualnych określiło, że pozostaje w małżeństwie jednopłciowym (9 osób). Raczej trudno uznać to za pomyłkę, szczególnie, że większość pozostaje w tym małżeństwie powyżej 5 lat. Chyba że te osoby przeczytały tylko słowo małżeństwo i nie zwróciły uwagę na słowo „jednopłciowe".
Jeśli nie uznamy tego za błąd, to możliwe przyczyny, to kwestia płynności tożsamości seksualnej – tak jak osoby heteroseksualne po latach mogą odkryć, że są np. homo- czy biseksualne, tak samo osoba będąca w związku jednopłciowym może uznać/odkryć, że jednak jest heteroseksualna.
Możliwe, że pomyłka nie nastąpiła w określeniu związki i faktycznie dana osoba jest w małżeństwie jednopłciowym, ale pomyliła się określając swoją tożsamość. Lub nie pomyliła i uważa się za osobę heteroseksualną w małżeństwie jednopłciowym. Może ktoś nie chcieć być np. bi- czy panseksualny (lub nawet nie znać tych pojęć). Pozostaje też kwestia dzieci. Z tych 9 osób, 2 nie mają dzieci, 4 ma jedno, 2 osoby dwoje, a jedna troje dzieci. Istnieje prawdopodobieństwo, że osoba pozostaje w małżeństwie ze względu na dzieci, szczególnie że 7 z tych osób utożsamia się z byciem kobietą, a 2 osoby z byciem mężczyzną.

Kto jest wierny?

Największą próbkę mamy związków różnopłciowych i tylko liczebność małżeństw jednopłciowych (wraz z informacjami o długości związku) jest powyżej 50 przypadków, ale ponieważ w większości pozostałych kategorii jest po kilkanaście przypadków możemy zobaczyć pewien trend, ze świadomością, że jest obarczony dużym ryzykiem błędu, z powodu małej próbki.
Porównując OR różnych rodzajów związków możemy je uszeregować od najtrwalszych do najkrótszych:

• małżeństwa jednopłciowe (OR 5,84)
• małżeństwa różnopłciowe (OR 5,81)
• związek różnopłciowy (OR 5,13)
• związek jednopłciowy (OR 4,54)
• to skomplikowane (OR 4,45)

Zgadzałoby się to z powszechną obserwacją, że osoby zawierające małżeństwa dłużej pozostają w takiej relacji, a związki nieformalne są krótsze. Pokazuje to też mocny argument za równością małżeńską – osoby decydujące się na małżeństwo jednopłciowe są zdeterminowane, by w nim pozostać – nawet bardziej niż osoby w małżeństwie różnopłciowym.
Z kolei związki jednopłciowe są mniej trwałe niż różnopłciowe, bo oddziałuje na nie więcej negatywnych aspektów (ot, chociażby społecznych). Niewiele mniej trwałe są skomplikowane relacje.